Principes achter fake news
Fake news versterkt klimaatpolarisatie en kan positieve acties vertragen. Het is steunt vaak op principes zoals de ‘implicit bias’ en ‘confirmation bias’ waardoor verkeerde informatie blijft hangen, zelfs nadat het gecorrigeerd wordt. Gelukkig kan je onder meer dankzij 'debunking' en 'prebunking' desinformatie (preventief) tegengaan.
De kracht van herhaling als tweesnijdend zwaard
Het is gemakkelijk om misleid te worden. Onze gevoelens van vertrouwdheid en waarheid zijn vaak met elkaar verbonden. We geloven eerder onware dingen die we al vaak gehoord hebben dan nieuwe en juiste informatie. Dit ‘geloven door herhaling’ wordt het waarheidseffect genoemd. Het ‘continued influence effect’ maakt dat verkeerde informatie vaak het denken van mensen blijft beïnvloeden, zelfs nadat ze een correctie hebben ontvangen en geaccepteerd. Hoe kan je deze effecten omdraaien?
De gevoeligheid van identiteit
Wanneer mensen beslissen wat waar is, worden ze vaak beïnvloed door hun bestaande overtuigingen. Ze vertrouwen eerder op hun intuïtie in plaats van iets te analyseren. ‘Motivated reasoning’ en de ‘confirmation bias’ liggen hier aan de basis. Dit wordt versterkt door de behoefte om bij een groep te horen, de zogenoemde ‘implicit bias’. De valkuil van polarisatie op vlak van ‘ik ben anders dan jij’ als driver van desinformatie toont aan dat een inclusieve aanpak van het klimaatdebat cruciaal is.
Framing, not blaming
Hoe je informatie kadert en presenteert, heeft een grote invloed op individuele houdingen en overtuigingen. Als iemand spreekt over ‘klimaatreligie’ of ‘die linkse klimaatwet’, dan maakt die gebruik van framing. Met weinig en ogenschijnlijk neutrale woorden creëert men een sterke emotionele lading, en stuurt men zo iemands interpretatie een bepaalde richting op. Wie wil desinformeren of polariseren, maakt graag gebruik van framing.
Op voorhand waarschuwen vermindert het effect van fake news
‘Debunking’ en 'factchecking' bewijzen zeker hun nut. Maar er blijven een aantal biases om rekening mee te houden. Wat als je nu zelf een preventieve zet kan doen als eerste afweermechanisme tegen desinformatie? ‘Prebunking’ heet dit en is gebaseerd op de resistentietheorie (oftewel 'inoculatie theorie’). Onderzoek toont aan dat verhalen die korte stukjes verkeerde informatie preventief weerleggen, lezers kunnen helpen mentale antilichamen te ontwikkelen die hen in staat stellen verkeerde informatie in de toekomst zelf op te sporen.
Wetenschappelijke consensus als feit
Het vinden van een gemeenschappelijke basis helpt in elk conflict. Zo kan je het publiek herinneren aan de sterke wetenschappelijke consensus waarbij 97% van de klimaatwetenschappers concludeert dat klimaatverandering plaatsvindt. Mensen tonen veel vertrouwen in vormen van sociale consensus. Dit is zoals het effect van een ‘second opinion’, maar dan maal tienduizend.