Principes achter polarisatie
Polarisatie ontstaat uit gedachteconstructies: ideeën en opvattingen. Cognitieve biases — oftewel bevooroordeelde gedachtegangen — zijn hierin cruciaal. Welke spelen mee en hoe kan je ze verminderen? Wat is de impact van sociale media? Wat bepaalt de polarisatiedynamiek? We nemen vijf bepalende principes onder de loep.
Mensen kunnen 5 rollen aannemen in een gepolariseerd debat
De Nederlandse filosoof Bart Brandsma omschrijft vijf rollen die mensen kunnen aannemen in een (gepolariseerd) debat: de ‘pushers’, de ‘joiners’, het midden, de bruggenbouwers en de zondebokken. Polarisatie is niet per se negatief, want het kan leiden tot vernieuwing en verandering. De vijf rollen zijn dus ook niet inherent goed of fout, maar in complexe debatten — denk bijvoorbeeld aan buurtbijeenkomsten over onthardingsprojecten, het verdwijnen van parkeerplaatsen, nieuwe circulatieplannen … — is het belangrijk om je bewust te zijn van deze rollen om zo de polarisatiedynamiek te begrijpen.
‘Confirmation bias’ en ‘motivated reasoning’ vertroebelen ons oordeel
Hoewel we graag geloven dat we rationele beslissingen nemen, hebben psychologen tijdens de laatste decennia verschillende mechanismen beschreven die het menselijk redeneren beïnvloeden. Twee van deze mechanismen zijn de ‘confirmation bias’ en ‘motivated reasoning’. Het zijn processen — meestal onbewust — waarbij mensen de neiging hebben om vast te houden aan eerdere overtuigingen, om voorrang te geven aan informatie die deze overtuigingen bevestigt, om informatie te interpreteren op een manier waarop deze bevestigt wat men al denkt, én om actief op zoek te gaan naar informatie die eerdere overtuigingen ondersteunt. Mensen die overtuigd zijn dat elektrische wagens een essentiële stap zijn in de klimaattransitie zullen door deze mechanismen minder aandachtig zijn voor informatie die aantoont dat elektrische wagens niet klimaatneutraal zijn.
Cognitieve biases kan je niet uitschakelen, wel verminderen
Als we onze mening vormen of beslissingen nemen, nemen we snel mentale shortcuts en kijken we onder meer naar wat de mensen rond ons doen, hoe we dit zelf eerder hebben aangepakt, hoe we ons daarbij voelen en welke informatie onze overtuiging bevestigt. Klimaatoplossingen vragen inzicht in wetenschappelijke feiten en analyses. Onze ‘default-cognitieve bias’ helpt hier niet bij, zeker niet als het debat polariseert. Hoe helpen vormgeving, ‘messenger effect’, en de uitnodiging tot zelfreflectie hierbij?
Bepaalde frames vertragen klimaatacties
In klimaatpolarisatie zien we soms ontkenning, scepticisme of persoonlijke aanvallen op de wetenschappelijke consensus. In de discussies duiken ook meer subtiele vertragingsmanoeuvres op die klimaatactie kunnen afremmen. Deze frames accepteren klimaatverandering wel, maar pleiten voor geen of minimale actie, of actie door anderen. Samengevat: ‘Ik niet, zo niet, niet nu, te laat’.
Sociale media versterken polarisatie
Echokamers, filterbubbels en internettrollen; onderzoek toont aan hoe sociale media polarisatie versterken en sociale cohesie verzwakken. Net op het moment waar klimaatuitdagingen vragen om meer samenwerking. De nieuwe virtuele realiteit bepaalt sterk de richting van het klimaatdebat. Het is niet evident om daarop in te spelen of hieruit te handelen. Welke psychologische mechanismen bepalen de dynamiek van de informatieflow?